Enerji sistemlerinde, elektronik komponentlerin artışı ve karmaşık yapıların çoğalmasıyla birlikte kapasitif reaktif enerjinin kontrolü kritik bir öneme sahip olmuştur. Kondansatör bazlı kompanzasyon sistemleri bu yeni ihtiyaçları karşılamakta yetersiz kalırken, şönt reaktörler enerji sistemlerinin kapasitif yüklerini dengelemek için devreye alınmaktadır. Bu yazıda; şönt reaktörlerin ne olduğunu, kullanım alanlarını, seçim kriterlerini ve bağlantı yöntemlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Şönt Reaktör Nedir?
Şönt reaktörler, sistemde oluşan kapasitif reaktif enerjiyi dengelemek amacıyla endüktif yük olarak sisteme bağlanan kompanzasyon elemanlarıdır. Kapasitif etkiler, genellikle uzun iletim hatları, elektronik cihazların yoğun kullanımı ve aydınlatma sistemleri gibi nedenlerle oluşur. Şönt reaktörler, kapasitif enerjiyi endüktif yük üretimiyle kompanze ederek sistemin dengede kalmasını sağlar.
Nasıl Çalışır?
Fiziksel Mekanizma: Şönt reaktör, endüktans yüküdür. Alternatif akım (AC) devresinde endüktans, akımın fazını gerilimin fazına göre geriye kaydırarak endüktif reaktif güç oluşturur. Bu sayede, kapasitif reaktif güç ile dengelenerek sistemin güç faktörü iyileştirilir.
Bağlantı Yöntemi: Şönt reaktörler, enerji iletim hatlarına veya kompanzasyon sistemlerine paralel bağlanır.
Tek Fazlı Şönt Reaktörler: Daha çok gerilim dengesizliklerini düzeltmek için kullanılır. Örneğin, bir fazın gerilimi diğerlerinden farklı olduğunda, bu faza özel bir şönt reaktör bağlanarak gerilim dengesi sağlanır.
Üç Fazlı Şönt Reaktörler: Genellikle simetrik yüklerin olduğu enerji iletim hatlarında veya dağıtım sistemlerinde kullanılır.
*Şönt reaktör, doğrudan iletim hattına veya dağıtım sistemine bağlanabileceği gibi bir trafonun sekonder veya primer tarafına da bağlanabilir.
Şönt Reaktörler Nedir? Neden Gereklidir?
Enerji sistemlerinde kapasitif reaktif enerji, hem maliyet hem de performans açısından ciddi sorunlara yol açabilir. Şönt reaktörlerin gerekliliği şu nedenlere dayanır:
- Kompanzasyon Sistemlerinde Yetersizlik
Kondansatörlerle sağlanan kompanzasyon, artan elektronik komponentler nedeniyle yetersiz kalmaktadır. Şönt reaktörler, bu boşluğu doldurarak sistemi dengelemeye yardımcı olur. - Reaktif Enerji Cezalarını Önleme
Kapasitif yüklerin dengelenmemesi, yüksek reaktif enerji cezasına yol açabilir. Şönt reaktörler, bu cezaları önleyerek maliyetleri düşürür. - Sistemin Güvenli ve Verimli Çalışması
Reaktif güç dengesizliği, sistemde istenmeyen arızalara ve bakım masraflarına neden olabilir. Ayrıca reaktif gücün dengesiz olması
Şönt Reaktör Seçimi Nasıl Olmalıdır?
Şönt reaktörlerin kapasitesi, yapılan güç analizleri ve ölçümlerle belirlenmelidir. İhtiyaç duyulan endüktif yük, kullanılan sistemin özelliklerine göre değişir.
Reaktörler, gereksiz yere enerji tüketimini önlemek için reaktif güç kontrol röleleriyle birlikte sisteme bağlanmalıdır. Bu röleler, reaktörlerin sadece ihtiyaç duyulan durumlarda devrede kalmasını sağlar.
Yüksek kapasitif etki görülen sistemlerde, şönt reaktörlerin teknik özellikleri ve tipi (kuru tip veya yağlı tip) dikkatlice değerlendirilmelidir.
Şönt Reaktörlerin Kullanım Alanları
Şönt reaktörler, enerji sistemlerinde birçok farklı alanda kullanılmaktadır. Başlıca kullanım alanları şunlardır:
- DC Sürücülü Tesisler: Endüstriyel tesislerde kullanılan DC motor sürücülerinin oluşturduğu kapasitif etkileri dengelemek için.
- Uzun İletim Hatları: Özellikle radyo vericileri ve baz istasyonları gibi uzak mesafelerdeki sistemlerde.
- Elektronik Cihazların Yoğun Kullanımı: Yarı iletken cihazlar, UPS sistemleri ve LED aydınlatma kullanılan tesislerde.
- Laboratuvar ve Hastane Tesisleri: Florasan ve LED aydınlatma gibi kapasitif yüklerin yoğun olduğu yerlerde.
- Uzun Enerji İletim Kabloları: Yüksek kapasitif etkilerin görüldüğü enerji iletim hatlarında.
Şönt Reaktörlerin Özellikleri ve Çeşitleri
1. Çeşitleri
- Kuru Tip Şönt Reaktörler: Hava çekirdeği ile tasarlanmıştır. Düşük gerilimli uygulamalarda (genellikle 34.5 kV’a kadar) kullanılırlar. Avantajları arasında daha az kayıp ve kolay bakım bulunur.
- Yağlı Tip Şönt Reaktörler: Yağ dolu bir tank içerisinde yer alır. Daha yüksek gerilim seviyelerinde ve güçlü sistemlerde tercih edilirler. Kayıpları kuru tiplere göre daha fazladır.
2. Soğutma Sistemi
Genellikle ONAN (Oil Natural Air Natural) soğutma sistemi kullanılır. Bu yöntem, şönt reaktörlerin güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlar.
3. Koruma ve Ölçümler
- Buchholz Rölesi: Yağ sıcaklığını izlemek için kullanılır.
- Basınç Emniyet Valfi: Yağ tankının basıncını kontrol eder.
- Silikajel: Reaktör içindeki nem seviyesini kontrol etmek için kullanılır.
- Sargı ve Yağ Sıcaklığı Sensörleri: Sargıların ve yağın sıcaklık değerlerini ölçerek güvenli çalışma sağlar.
4. Tek Faz ve Üç Faz Şönt Reaktörler
- Tek Fazlı Şönt Reaktörler: Yedekleme açısından ekonomiktir. Faz bazlı küçük güçlerin kompanze edilmesi için kullanılabilir.
- Üç Fazlı Şönt Reaktörler: Daha az kayıp ve maliyet avantajı sağlar.
RASTGELE TEKNİK İÇERİK İÇİN TIKLAYIN!
İlginizi Çekebilecek Teknik Hesaplar
Kompanzasyon Hesabı
Aydınlatma Hesabı
Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu Ücreti Hesabı
Sosyal medyada teknik bilgilere maruz kalmak için:
YouTube – Instagram
