Parafudr çeşitleri, yıldırım veya iç aşırı gerilim darbelerine karşı elektriksel sistemleri güvence altına alan önemli bir bileşendir. IEC 62305 standardı uyarınca, dış yıldırımlık sistemleri ile birlikte kullanımı zorunlu olan parafudrlar, sadece yıldırım darbelerine karşı değil, aynı zamanda ani gerilim değişikliklerine karşı da etkili bir koruma sağlar. Özellikle iç aşırı gerilimlere karşı koruma sağlamak amacıyla seçilen doğru bir parafudr, sistemin uzun vadede güvenli çalışmasını temin eder. Bu yazımızda, parafudr çeşitleri ve işlevlerine dair teknik detayları inceleyeceğiz.
Parafudr Tipleri ve Kullanım Alanları
Alçak gerilim sistemlerinde kullanılan parafudr çeşitleri, işlevlerine göre üç ana sınıfa ayrılır: Tip-1 (B Sınıfı), Tip-2 (C Sınıfı) ve Tip-3 (D Sınıfı) parafudrlar. Her bir sınıf, farklı türdeki aşırı gerilim darbelerine karşı sistemleri koruma amacı taşır ve çeşitli alt sınıflara da bölünebilir.
Tip-1 (B Sınıfı) Parafudr: Yıldırım Darbelerine Karşı Koruma
Tip-1 parafudr, elektriksel sistemleri doğrudan yıldırım darbelerine karşı koruyan en yüksek koruma seviyesini sunar. 10/350 ms darbe eğrisine uygun olarak çalışan bu cihazlar, genellikle ana dağıtım panolarında kullanılır ve yıldırımın doğrudan vurduğu ya da yakına düştüğü durumlarda bile sistemi koruyacak şekilde tasarlanmıştır. B sınıfı parafudrlar, özellikle yüksek riskli bölgelerde veya dış yıldırımlık sistemleri ile entegre tesislerde zorunlu hale gelmiştir.
Tip-2 (C Sınıfı) Parafudr: Şebeke ve Anahtarlama Darbelerine Karşı Koruma
Tip-2 parafudr, iç sistemlerdeki ani gerilim değişimlerine karşı koruma sağlayan ve yaygın olarak kullanılan bir çeşittir. 8/20 ms darbe eğrisi ile çalışan bu parafudrlar, şebekede meydana gelen harmonikler, anahtarlama işlemleri veya hata akımları gibi faktörlerden kaynaklanan aşırı gerilim darbelerine karşı sistemi korur. Genellikle ana dağıtım panolarında ve tali panolarda kullanılması tavsiye edilir. Parafudr çeşitleri içinde en yaygın olarak karşılaşılan bu sınıf, orta seviyede bir koruma sağlar.
Tip-3 (D Sınıfı) Parafudr: Hassas Cihazların Korunması
Tip-3 parafudr, hassas cihazların korunması için özel olarak tasarlanmış bir aşırı gerilim sınırlayıcıdır. PLC, SCADA, güvenlik kameraları gibi zayıf akım sistemlerinin korunmasında tercih edilen bu parafudrlar, daha düşük enerjili ancak hassas cihazları etkileyebilecek gerilim darbelerine karşı güvenli bir ortam sağlar. Bu sınıf parafudrlar, sisteme seri olarak bağlanabilir, böylece hassas cihazların korunması sağlanır. Tip-1 ve Tip-2 parafudrlarla birlikte entegre bir koruma sisteminin parçası olarak kullanılması önemlidir.
Parafudr Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Her bir parafudr çeşidi farklı koruma seviyeleri sunduğundan, kullanım yerine ve sistemin ihtiyacına göre doğru seçimin yapılması hayati önem taşır. Parafudr seçiminde dikkat edilmesi gereken başlıca teknik özellikler arasında:
- Darbe Eğrisi: Teknik föylerde belirtilen 10/350 ms veya 8/20 ms darbe eğrisi, parafudrun hangi tip darbeye karşı koruma sağladığını anlamak için kritik bir göstergedir.
- Topraklama Sistemi: Parafudrların düzgün çalışması için etkili bir topraklama sistemi şarttır. Yeterli seviyede topraklama yapılmamış bir sistemde parafudr kullanmak, koruma sağlamaz ve sistem güvenliği açısından tehlikeli sonuçlara yol açabilir.
Parafudrların Entegre Kullanımı
Bir yıldırımdan korunma sisteminin tam anlamıyla etkili olabilmesi, yalnızca iç koruma unsurlarına değil, dış koruma ve topraklama sistemleriyle kurulan bütüncül bir yapıya bağlıdır. Elektriksel sistemlerde meydana gelebilecek ani aşırı gerilim darbeleri, yalnızca dış yıldırımların etkisinden kaynaklanmaz; şebeke dalgalanmaları, ani anahtarlama işlemleri ya da diğer iç gerilim darbeleri de ciddi sorunlara yol açabilir. Bu sebeple, parafudr çeşitleri sadece bağımsız bir cihaz olarak değil, sistemin geneline entegre edilen çok katmanlı bir koruma stratejisinin ayrılmaz bir parçası olarak düşünülmelidir.
Bir koruma sisteminin belkemiğini oluşturan Tip-1, Tip-2 ve Tip-3 parafudrlar, bu çok katmanlı yapının farklı koruma seviyelerinde görev yapar. Tip-1 parafudr, yüksek enerjili yıldırım darbelerini sistemden uzaklaştırırken, Tip-2 parafudr ise şebekeden kaynaklanan ani gerilim artışlarına karşı bir bariyer görevi üstlenir. Tip-3 parafudr ise hassas elektronik cihazları koruyarak, sistemin en kırılgan noktalarında güvenliği sağlar. Ancak bu cihazların işlevini yerine getirebilmesi, dış yıldırımlık sistemleri ve etkin bir topraklama altyapısı ile birlikte çalışmasına bağlıdır.
Topraklama sistemi olmadan kullanılan parafudrlar, elektriksel güvenliği tam anlamıyla sağlayamaz. Yetersiz ya da standartlara uygun olmayan bir topraklama sistemi, parafudrun tüm işlevselliğini ortadan kaldırır. Bu durumu, lastikleri olmayan bir aracın direksiyonunu çevirmeye benzetmek mümkündür; ne kadar iyi bir sistem kurarsanız kurun, uygun bir topraklama olmadığında parafudrlar etkisiz kalacaktır. Yeterli ve nitelikli bir topraklama yapılması, sistemin ömrünü uzatır ve uzun vadede güvenliğini artırır.
Sonuç olarak, parafudr çeşitleri doğru sınıfta seçilmeli ve alçak gerilim sisteminin ihtiyaçlarına uygun şekilde yerleştirilmelidir. Bu yerleştirme, yalnızca ana dağıtım panoları ile sınırlı kalmamalı, tali panolar ve hassas cihazların bulunduğu noktalarda da stratejik bir planlamayla yapılmalıdır. Uygun seçilmiş parafudrlar, etkin bir topraklama sistemi ve dış yıldırımlık sistemi ile entegre bir şekilde çalışarak, sistemin kısa ve uzun vadeli tüm risklere karşı güvenliğini sağlar.
İlginizi Çekebilecek Teknik Hesaplar
Kompanzasyon Hesabı
Aydınlatma Hesabı
Yüksek Gerilim İşletme Sorumluluğu Ücreti Hesabı
Sosyal medyada teknik bilgilere maruz kalmak için:
YouTube – Instagram
